ثبت ارقام گیاهی و گیاهان دارویی
گیاهان دارویی، نقش مهمی را در ارتقای سلامت عمومی جامعه ایفا می نمایند و اکنون، متخصصان این رشته به صورت گسترده در آن فعالیت داشته و در راستای توسعه آن تلاش می نمایند و به این ترتیب درصدد ایجاد کارآفرینی نوین و علمی مبتنی بر اساس این گیاهان هستند، از این رو، توجه به دغدغه های حقوقی ناشی از حقوق مالکیت فکری در این عرصه بسیار جدی تلقی می شود تا دست اندرکاران این رشته با امنیت و فراغ بال در جهت رشد آن گام بردارند.
در این میان، صاحبان این حرفه می توانند از یک یا چند روش ذیل جهت حفاظت از حقوق مالکانه خود بهره برده و مانع بهره برداری سودجویانه دیگران از دسترنج خود گردند:
1. به موجب قانون ثبت ارقام گياهي و كنترل و گواهي بذر و نهال مصوب 1382، ارقام گیاهی جدید از دیدگاه این قانون، قابل ثبت در یک مرجع صالح دولتی هستند و ثبت کننده قادر است به صورت انحصاری به بهره‌برداري اقتصادي از آن رقم به مدت حداكثر هجده سال بپردازد و پس از ثبت، هرگونه استفاده تجاري از ارقام ثبت شده منوط به كسب‌مجوز كتبي از اصلاح كننده است.
2. به موجب قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386، اگر گیاه دارویی در قالب یک اختراع جدید، ابتکاری و دارای کاربرد صنعتی باشد، قابل ثبت در اداره ثبت اختراع است و ثبت کننده (مخترع) قادر است به صورت انحصاری به مدت حداکثر بیست سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه به اداره ثبت اختراع، به فروش ، ساخت ، صادرات و ... محصول خود بپردازد و پس از ثبت، هرگونه استفاده تجاري از اختراع ثبت شده منوط به كسب مجوز كتبي از مخترع است.
3. علاوه بر این ، به موجب قانون اخیر ، اشخاص حقیقی یا حقوقی تولید کننده گیاهان دارویی میتوانند برای حفظ تمییز محصول خود از سایر رقبا به ثبت علامت تجاری خود در اداره ثبت علامت تجاری بپردازند و به مدت 10 سال از حق انحصاری ناشی از علامت برخوردار شوند( البته این مدت قابل تمدید است). در این روش ، هیچ کس بدون اجازه صاحب علامت نمی توان ، آن علامت را بر روی گیاه دارویی یکسان یا مشابه با محصول تولیدی خود استعمال نماید.
4. همچنین، اگر تولید کننده گیاه دارویی، فرایند تولیدی خود را به صورت یک سرمحرمانه نگه داری می نماید و تمایل به ثبت محصول یا فرایند خود نداشته باشد، می تواند به تنظیم قراردادهای حفظ محرمانگی با پرسنل و کارشناسان خود اقدام نماید و از این طریق در جهت حفاظت از سرتجاری خود بکوشد.
در خاتمه باید اشاره داشت که استفاده غیر مجاز دیگران از گیاه دارویی که به صورت رقم گیاهی یا اختراع ثبت شده یا دارای علامت تجاری ثبت شده ای هستند، به مجازات کیفری متجاوز منجر می شود و خسارات وارده نیز قابل مطالبه است. علاوه براین، نقض قرارداد محرمانگی نیز به مسئولیت مدنی ناقض خواهد انجامید.
البته در این میان، مشاوره با متخصصان حقوق مالکیت فکری ماهر و با تجربه به تولید کننده گیاهان دارویی کمک می نماید که بهترین شیوه حمایتی را با توجه به منافع و معایب انتخاب نمایند، از سوی دیگر، این متخصصان قادر هستند تولیدکنندگان را در انعقاد قراردادهای مربوطه راهنمایی نموده و یاری رسان باشند.
حکیمه محمدی