کپی رایت
تعريف کپی رایت
یکی از شاخه های حقوق مالکیت فکری است که به حمایت از پدیدآورندگان آثار ادبی و هنری می پردازد.
کپی رایت که معادل آن در نظام حقوقی ما مالکیت ادبی و هنری خوانده میشود خود به دو دسته حق مولف و حقوق مجاور تقسیم میشود.منظور از حق مولف حقوق پدید آورندگان آثار ادبی و هنری است که شامل دو بخش حقوق مادی و معنوی می باشد.
در حقوق مجاور نیز از حقوق مترتب بر فعالیت های هنرمندان مجری، سازمان های پخش رادیویی و تلوزیونی و تولیدکنندگان حامل های صوتی بحث میشود.در این زمینه قوانین متعددی در نظام حقوقی ما وجود دارد که برای مشاهده میتوانید به بخش قوانین و مقررات بانک اطلاعات مراجعه نمائید.
مصاديق مورد حمايت کپی رایت
1- كتاب و رساله و جزوه و نمايشنامه و هر نوشته ديگر علمي و فني و ادبي و هنري.
2- شعر و ترانه و سرود و تصنيف كه به هر ترتيب و روش نوشته يا ضبط يا نشر شده باشد.
3- اثر سمعي و بصيري به منظور اجرا در صحنه هاي نمايش يا پرده سينما يا پخش از راديو يا تلويزيون كه به هر ترتيب و روش نوشته يا ضبط يا نشر شده باشد.
4- اثر موسيقي كه به هر ترتيب و روش نوشته يا ضبط يا نشر شده باشد.
5- نقاشي و تصوير و طرح و نقش و نقشه جغرافيايي ابتكاري و نوشته ها و خطهاي تزييني و هر گونه اثر تزييني و اثر تجسمي كه به هر طريق و روش به صورت ساده يا تركيبي به وجود آمده باشد.
6- هر گونه پيكره (مجسمه ).
7- اثر معماري از قبيل طرح و نقشه ساختمان.
8- اثر عكاسي كه با روش ابتكاري و ابداع پديد آمده باشد.
9- اثر ابتكاري مربوط به هنرهاي دستي يا صنعتي و نقشه قالي و گليم.
10- اثر ابتكاري كه بر پايه فرهنگ عامه (فولكلور) يا ميراث فرهنگي و هنري ملي پديد آمده باشد.
آشنايي با حقوق مؤلفين، مصنفين و هنرمندان
این اشخاص از دو حق مادی و معنوی برخوردار هستند .حق مادی شامل حق نشر ، پخش ، عرضه ، اجرا ، توزیع اثر و به طور کلی حق بهره برداری های مالی از اثر است . همچنین ، مهم ترین حق معنوی شامل حق بر نام و عنوان و حق تمامیت اثر است. لازم به ذکر است که در قوانین ملی کشورها مصادیق این حقوق با گوناگونی و تنوع روبرو است.
آشنايي با حقوق مجاور
شاخه ای از حقوق مالکیت فکری است که به حمایت از مجریان ، سازمان های پخش رادیو و تلویزیونی و تولید کنندگان حامل های صوتی می پردازد.
پرسشهای متداول کپی رایت
آیا برای حمایت از اثر ادبی و هنری، ثبت آن ضرورت دارد؟
برخلاف برخی کشورها، در کشور ما حمایت از آثار ادبی و هنری منوط به ثبت نیست و اثر به صرف ایجاد و بدون نیاز به انجام هیچگونه تشریفات و مراحل اداری، مشمول حمایت قانون قرار میگیرد. به عبارتی، ثبت امری اختیاری است و پدیدآورنده میتواند از طریق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اثر خود را به ثبت رساند.
ثبت اثر ادبی و هنری چه فایدهای دارد؟
از مزایای ثبت اثر ادبی و هنری ایجاد مالکیت برای هنرمند است که همچون سند مالکیت برای صاحب اثر حقی ایجاد می‌کند و کسی حق تعرض به آن را نداشته و این سند برای دادگاه اماره‌ی مالکیت است.
فرآیند ثبت در سامانه ثبت اثر ادبی و هنری به چه نحو است؟
دریافت و تکمیل فرم درخواست ثبت اثر مطابق رهنمود های موجود در دفترچه راهنما؛
ارسال مدارک از طریق گزینه ارسال مدارک یا رایانامه (info@taksabt.com)؛
بررسی اولیه مدارک توسط کارشناس سامانه و اظهار نظر از طریق پیامک و رایانامه؛
واریز تعرفه ثبت اثر ادبی و هنری در صورت امکان ثبت طرح مطابق با خدمات انتخاب شده در حین ارسال مدارک؛
تشکیل پرونده در سامانه توسط کارشناس؛
اصلاح مدارک ارسالی (در صورت نیاز)؛
پیگیری پرونده در اداره مربوطه؛
دریافت گواهینامه ثبت اثر ادبی و هنر.
چه مدارکی جهت ثبت آثار ادبی و هنری لازم است؟
تقاضا نامه کتبی؛
ارائه مدارک و مستندات لازم در خصوص معرفی اثر منطبق با آیین نامه اجرایی ماده ٢١ قانون حمایت از حقوق مولفان و هنرمندان؛
تکمیل فرم درخواست نامه ثبت آثار ادبی هنری؛
کپی کارت ملی و تمامی صفحات شناسنامه؛
یک نسخه وکالتنامه یا مدرک مثبت نمایندگی قانونی.
در ایران اثر تحت چه شرایطی مورد حمایت قرار میگیرد؟
از یک سو، اثر باید اصیل باشد، به این معنا که از مولف آن نشات گرفته و زاییده تراوشهای فکری وی باشد. به عبارت بهتر، اثری که تقلید و کپی برداری از آثار دیگران باشد، شایسته حمایت نیست. از سوی دیگر، حمایت از حقوق مادی اثر مستلزم آن است که اثر برای اولین بار در ایران چاپ یا نشر یا اجرا شده باشد.
آیا ایده ها و نظریات مورد حمایت نظام کپی رایت قرار میگیرند؟
خیر. در نظام کپی رایت تلاشهای فکری باید تجسم خارجی پیدا کرده و در یک شکل ملموس ارائه شوند. حمایت قانون متوجه شکل اثر است، بنابراین ایدهها، فرآیندها، مفاهیم، نظریه های علمی، وقایع، اکتشافات و اطلاعات مورد حمایت قرار نمی گیرند.
مدت حمایت از اثر ادبی و هنری چقدر است؟
حقوق معنوی پدیدآورنده دائمی است و به زمان خاصی محدود نمی شود. اما حمایت از حقوق مادی مطابق قاعده کلی، به مدت عمر پدیدآورنده به اضافه 50 سال از زمان فوت وی می باشد. این مدت در آثار سینمایی، عکاسی و آثار متعلق به اشخاص حقوقی، 30 سال از تاریخ نشر یا عرضه اثر است.
آیا پدیدآورنده میتواند حقوق خود را به دیگران منتقل نماید؟
حقوق معنوی غیرقابل انتقال محسوب می شوند. لیکن پدیدآورنده میتواند حقوق مادی خود را جزئا یا کلا به دیگران انتقال دهد یا اینکه مجوز بهره برداری از این حقوق را به آنان اعطا نماید.
در حقوق ایران چه استثنائاتی برای حقوق مالکیت ادبی و هنری وضع شده است؟
استثنائات وارد بر کپی‌رایت در ایران محدود است و تنها شامل نقل قول از آثار، استفاده کتابخانه‌ای، استفاده شخصی و استفاده‌های آموزشی میشود.
در صورتی که اثری بدون اجازه پدیدآورنده مورد استفاده قرار گیرد، چه ضمانت اجرایی برای فرد خاطی متصور است؟
ضمانت اجرای کیفری نقض حقوق معنوی یا مادی پدیدآورنده، تا سه سال حبس می باشد. علاوه بر آن، مراجع قضایی می توانند ضمن رسیدگی به شکایت شاکی خصوصی نسبت به جلوگیری از نشر و پخش و عرضه آثار مورد شکایت و ضبط آن دستور لازم به ضابطین دادگستری بدهند. از طرفی، این امکان وجود دارد که دارنده حق نسبت به خسارات وارده ناشی از نقض حق، درخواست جبران خسارت نماید.